Özel Sıhhat Hizmetleri ve Özel Hekimlik Problemleri Masada ! İstanbul Tabip Odası ‘Özel Sıhhat Hizmetleri ve Özel Hekimlik’ Komisyonu
Özel Sıhhat Hizmetleri ve Hekimlik Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının yürüttüğü Sıhhatte Dönüşüm Programı (SDP)’nın 20. yılına yaklaşırken nasılda “sağlıkta çöküş programı” haline geldiğini daima birlikte yaşamaktayız. Tedavi edici sıhhat hizmetlerinin öncelikli hale geldiği SDP’nin birinci yıllarında kamu sıhhat hizmetlerinin kıymetli bir kısmı “özel sıhhat kuruluşlarına” kaydırılmış ve finansal birikimin, özel sıhhat sermayesinin oluşması sağlanmıştır. Özel sıhhat hizmetlerinin hastane ayağı “sağlık sektörü” ismini almış, sıhhat dışı beklentiler (otelcilik-turizm) ile daha da büyümüştür.
Başlarda Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yüksek ödemeleri ile gelişen özel sıhhat kuruluşlarının gelirleri yıllar içinde düşmüş, bu açık hastalardan alınan fark ödemeleri ile kapatılmıştır. SGK ile özel hastaneler ortasında yapılan muahedede yürütülen hizmetlerin, SGK’daki karşılığı olan ödemenin %200’üne kadar fark alınması yasal hale getirilmiştir. Maliyetler, karın daima arttırılma eforu üzere münasebetlerle fark fiyatları yasal hududun üzerine çıkmış, keyfi denilecek standart dışı fiyatlandırma hastalara dayatılmıştır. Kamu kaynaklarıyla büyüyen, sayıları artan özel sıhhat kuruluşları bu müddette kıymetli niteliksel değişimlere de uğramıştır.
Önemli Sayıda Doktor Artık Özel Sıhhat Hizmetleri Alanında Çalışıyor
Öte yandan kıymetli sayıda doktor artık özel sıhhat hizmetleri alanında çalışmaktadır. İstanbul Tabip Odasının toplam üye sayısının neredeyse %55’i hekimlik uygulamaları için üyelik zaruriliği olan özel muayenehane ve özel hastane çalışanı tabipler oluşturmaktadır. Kamu sıhhat kuruluşlarındaki çalışma şartları, yetersiz fiyatlar, liyakatsiz yöneticiler, adaletsiz akademik yükselme şartları ve artan şiddet olayları ile eş vakitli olarak özel hekimlik çalışma alanı giderek büyümüştür. Kamu kaynaklarının aktarılma biçimi kamudaki iş gücünün özel sıhhat hizmetlerine kayması ile diğer bir boyut kazanmıştır. Kamuda çalışan doktorların hakları için son devirde yürütülen gayret ve talepler biriken sıkıntıların çalışma şartlarını nasıl daha da ağırlaştığını yeterli tabir etmektedir. Tabiplerin kamudaki hak kayıpları özel dala yalnızca iş gücü kaymasını getirmemiş, özel sıhhat bölümünde çalışan tabiplerin şartlarını da belirler hale gelmiştir. “İş gücü piyasası” haline getirilen tabip emeği “alternatifsiz” hale gelmenin rahatlığıyla özel kesimin insafına terk edilmiş durumdadır.
Özel Hastanelerin Büyümesindeki İvme Arttıkça Çalışma Yöntemlerinde Farklılaşmalar Ortaya Çıkıyor
Giderek güvencesizleşen ve aldıkları fiyatlar piyasa şartlarına bırakılan doktorlar temel çalışma garantisinden mahrum durumdadır. Özel hastanelerin büyümesindeki ivme arttıkça çalışma metotlarında farklılaşmalar ortaya çıkmıştır. Daha cüretkâr konumlar edinen özel hastane sermayesi, başlarda hastane işçisi olarak 4A bordrolu çalışan tabiplerin “serbest meslek erbabı” üzere tanımlanmasını sağlamış, değerli bir vergi yükünden kurtulmayı başarmıştır. Kendi sigorta masrafların ödeyen, vergi süreçleri için muhasebecisi olan ve muayenehane adresi için ikamet ettiği konut üzere yerleri göstererek hizmet satan durumunda kalan tabipler 2015’te yeni bir dayatma ile karşı karşıya kalmış “sağlık şirketi” kurmaya zorlanmıştır. Sıhhat şirketleri ile “ortak oluyoruz” retoriği geliştiren özel hastane sermayesi hizmet alan-veren statüsü kazanmış, tuhaf bir vergi tartışması ile doktorları vergi cezalarına maruz bırakmıştır. Mesai saatleri, müsaadeler ve çalışma kuralları açısından hastane iç işleyişine tabi olan tabibe çalışma yöntemlerine alışılmamış biçimde dayatılan “hizmet satma” modeli, Gelir Yönetimi Başkanlığı-özel hastane lobisi-geçim sıkıntısı üçgeninde boğucu bir kıskaca dönüşmüştür. Tazminat hakkının olmadığı, emekliliğe yansıyan gelir birikimin sağlanamadığı, iş garantisinin olmadığı bir ortamda hekimlik mesleği performans değerlendirmeleri, açık-kapalı ciro baskısı altında etik-deontolojik ihlallerin kıyısına terk edilmiştir.
Özel Hekimlikte Çalışma Biçimleri
2022 yılı Nisan ayında yapılan “çalışma usulleri” ve “vergilendirme” ye dair yasal düzenleme ise tam bir hukuk skandalına dönüşmüştür. Şirket üzerinden verdiği hizmeti faturalandıran tabibin vergilendirme sorunu bu düzenlemeyle, her şartta “serbest meslek erbabı” olarak kabul edileceği biçimine getirilmiş ve “biz söyledik oldu” teminatıyla hukuk dışılık resmileştirilmeye çalışılmıştır. Çalışma yeri, çalışma kuralları, mesai saatleri, müsaade periyodu, hastalar ve hastane karşısındaki sorumlulukları olarak tam manasıyla çalıştığı hastanenin çalışanı konumunda olan tabip 4B statüsünde kontratlı ve hizmetini satan (serbest meslek erbabı, sıhhat şirketi) statüsünü kabule zorlanmıştır. İstanbul Tabip Odası’nın (İTO) Nisan 2022’de yayınladığı “Özel Hekimlikte Çalışma Biçimleri” anketine katılan 1637 tabibin %42,21’i, 4B statüsünde çalışmaya kurum tarafından zorlandığını, %14,23’ü ise daha yararlı olacağına yönlendirildiğini söylemiştir. Doktorların %62,49’u 4A bordrolu çalışmak istediğini, %23,09’u 4A-4B birlikte çalışmak istediğini belirtmiştir. “Özel hastanelerin büyümesindeki ivme arttıkça çalışma yollarında farklılaşmalar ortaya çıkmıştı?” sorusuna %70,07’si hayır karşılığını vermiştir.
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı, %41,36 sıhhat siyasetlerini, %26,19 ise ülkenin genel ekonomik durumu olarak görmektedir.
Hekimler derin bir mutsuzluk sarmalına girmiş ve özel sıhhat hizmetleri alanı bu sarmalı tamamlayan bir fonksiyona dönüşmüştür. Türk Tabipleri Birliği (TTB)’nin 65 farklı vilayetten 1370 doktorun katıldığı ve Nisan 2022’de açıkladığı anket sonuçlarına nazaran, özel hastane çalışanı tabiplerin yalnızca %19,78’inin aylık yararı ömrünü idame ettirebilmesi için kâfi olduğunu söz etmiştir. Yeniden doktorların %75’ine yakını yasal olarak belirlenenden daha uzun mühletler çalışmaya zorlandığını ve %64,67’si fazla çalışmanın fiyat karşılığını alamadığını belirtmiştir. %73,35’i resmi tatillerde de çalışmak zorunda kalmakta, %56,86’sı ise iş garantisi korkusu yaşamaktadır. Emekli olma telaşı yaşamayanların oranı yalnızca %25,62’dir. Doktorlar tüm bu kaos içinde gelinen durumun nedeni olarak, %64,84 mesleğin değersizleştirilmesini, %45,44 Sıhhatte Dönüşüm Programı’nı, %41,36 sıhhat siyasetlerini, %26,19 ise ülkenin genel ekonomik durumu olarak görmektedir. Özel hastaneler ve özel hastane hekimlik uygulamaları “özel hastane sahibi” sıhhat bakanların, özel hastane sermayesine yonttuğu bir çıkar çatışma alanına dönüşmüştür. İstanbul Tabip Odası İdare Konseyi olarak özel hekimlik alanında yaşanılan her türlü sıkıntıya müdahil olacağız. Yeni devir özel hekimlik komitemiz 28 Haziran 2022’de toplanmış, meseleler ve önceliklere dair tespitlerini yapmıştır. Birinci basamakta “çalışma biçimleri” üzerinden yaratılan hak kayıplarının giderilmesine dönük türel ve mesleksel gayretin planlaması yapılmıştır. Özel hekimlik alanında çalışan tüm meslektaşlarımızı gayret için bekliyoruz. (BSHA) Kaynak – İstanbul Tabip Odası
