Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İnşaat Mühendisleri Odası, Kahramanmaraş merkezli yaşanan yıkıcı zelzelelerin akabinde, tüm şubeleri ile eş vakitli olarak basın açıklaması düzenledi.
“Türkiye’de Yeni Bir Yapı Kontrol Düzeni” başlığı altında, sağlıklı bir kontrol süreci ismine yapılan basın açıklamasında, mevcut sisteme yönelik tenkit ve tekliflerde ortaya kondu.
TMMOB Karaköy şubesinde gerçekleştirilen toplantıya, İMO İdare Konseyi Lideri Fusun Sümer, İMO Merkez 2. Lideri Nusret Suna, İdare Heyeti Sekreter Üyesi Evren Korkmazer ve İdare şurası üyesi Özer Or katıldı.
Yapılan açıklamada ticarileşen kontrol hizmetlerine, rekabetçi şartlara ve düşük fiyatlarla çalışan uzman meslek üyelerine dikkat çekildi.
“KOKUŞMUŞ SİSTEM”
“TMMOB olarak, ortaya çıkan denetimsizliklere karşı bir cürüm duyurusunda bulunmayı düşünüyor musunuz?” sorusuna, karşılık veren Nusret Suna, ‘”Bu sistem artık kokuşmuş, dikiş tutmayan yamalı bir bohçaya dönmüştür. Biz bağımsız bir proje kontrol sistemi kurulmasını öneriyoruz. Kontroller kâfi değil. Gerekli takipleri alandan yapıyoruz. Önümüze her gün yüzlerce belge geliyor” sözleriyle mevcut yapı kontrol nizamının niteliksizliğine dikkat çekti.
17 unsurluk bir teklif listesiyle şekillenen basın açıklamasında, öncelikle uzman mühendislik vurgusu yapılırken, ‘1938 yılından bugüne değiştirilmemiş olan 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Kanunu’nun değiştirilmesi ve Meslek Odalarının kendi meslektaşlarını yetkinliklerine nazaran belgelendirme ve yetkilendirme hakkı getirilmesi’ önerisi de lisana getirildi.
“YENİ BİR YAPI KONTROL DÜZENİ”
“4708 sayılı Yapı Kontrolü Hakkında Kanunu ile kurgulanan sistemde, kontrol hizmetinin ‘kamusal’ niteliği yok sayılmış ve kontrol hizmeti ticarileştirilmiştir. Meğer yapı kontrol hizmeti piyasa istikrarlarına ve hür piyasanın rekabetçi şartlarına terk edilemez” denilen açıklamada, şu unsurlar yer aldı:
“SİSTEM BÜNYESİNDEKİ HER BİR AKTÖR İÇİN FARKLI MESELELER VAR”
“Mevcut sistemin asli ögeleri olan yapı kontrol kuruluşları tabiatı gereği kâr maksatlıdır. Devlet bu kuruluşlar üzerinde aktif bir kontrol düzeneği da kuramamıştır. Hasebiyle Yasa kapsamında, inşa edilen yeni yapıların, istenilen seviyede, inançlı, sağlıklı ve kaliteli olması sağlanamamıştır.
Yapı kontrol sistemi içinde, kurucu ortakları da dâhil olmak üzere proje, uygulama ve materyal kontrolüyle görevlendirilen ya da şantiye şefi olarak çalışan çok sayıda mühendis ve mimar yer almaktadır. Sistem, bünyesindeki her bir aktör için farklı sıkıntılar barındırmaktadır.
Yapı Kontrol Kuruluşlarının ortakları verilen hizmet için alınan bedellerin azlığından şikâyet etmekte; kontrol hizmetlerinde yaşanan kalite problemini devlet tarafından belirlenen bu bedelin yetersiz kalışına bağlamaktadır. Bu yakınmalarda haklılık hissesi vardır elbette. Çünkü devlet 595 sayılı KHK ile oluşturulan yapı kontrol sisteminde %4-8 oranında belirlediği hizmet bedelini müteahhitlerin baskıları ile 4708 sayılı Yapı Kontrolü Hakkında Kanunun sürecinde evvel %3`e sonra da %1,5`e düşürmüştür. Hizmet bedelleri üzerinde bu kadar oynanması ve giderek azaltılması bile yapı kontrol sisteminin nitelikli yapı üretimini sağlama amacından ne kadar uzak olduğunun, hukuksal tabirle ‘şekli zorunluluk’tan ötürü oluşturulduğunun açık bir göstergesidir.
Öte yandan Yapı Kontrol Kuruluşları düşürülen fiyatlarına karşılık en büyük maliyet ögesi olarak gördükleri mühendis ve mimarların fiyat ve masraflarını kısmaya çalışmakta, nitelikli işgücünden kaçınmakta ve hatta hizmet almadan teknik elemanların imzalarını kullanma yoluna gitmektedirler.
MÜHENDİS VE MİMARLAR İÇİN ŞARTLARIN İYİLEŞTİRİLMELİ!
Sistemde denetçi, denetim elemanı ve şantiye şefi olarak yer alan mühendis ve mimarlar ise ekonomik meselelerin yanı sıra fiyatlı çalışmanın getirdiği sıkıntılarla da boğuşmaktadır. Mesleğinin gereğini yapmaya çalışan meslektaşlarımız üstlendikleri sorumluluğa nazaran son derece düşük fiyatlarla çalıştırılmakta, üstelik bu fiyatları bile vaktinde alamamakta, her an işsiz kalabileceği tasası taşımakta, bir yandan yapı üretim sürecinde vazife alan eğitimsiz ve vasıfsız usta, kalfa ve emekçi üzere meslek mensupları ile uğraşırken öteki yandan yapı sahibi yahut yüklenici tarafından proje dışı imalatları görmezden gelmeye zorlanmaktadır.
İşveren vekili sıfatı nedeniyle iş kazaları da dâhil olmak üzere yapı işyerlerinde oluşabilecek her türlü sorunun direkt muhatabı olan şantiye şefleri ise, tam vakitli olarak çalışmaları gerekirken sistemde birebir vakitte birden fazla işyerinde şantiye şefliği yapmalarına imkan tanınması nedeniyle, üstlendikleri tüm bu sorumlulukların gereklerini yerine getirmekten uzaktır. Şantiye Şefliği hizmetleri de büyük oranda kağıt üzerinde kalan formaliteye dönüşmüş durumdadır.
Sistemin sıhhatsiz kurgusu ve suiistimaller nedeniyle vazifesini layıkıyla yapamayan birçok mühendis ve mimar cezai ve türel pek çok yaptırımla karşılaşmaktadır. Sistem yarattığı kaosun tek hatalısı olarak mühendis ve mimarları görmekte ve amaç tahtasına oturtmaktadır. Çünkü yasanın uygulama sürecinde karşılaşılan zahmetler giderilmediği üzere yapılan değişiklikler yalnızca yapı kontrol firmaları lehine olmuş, sayıları on binleri bulan mühendis ve mimar çalışanlar için şartlarını uygunlaştırıcı en ufak bir düzenleme yapılmamıştır.
“TOPLUMA BÜYÜK BEDELLER ÖDETİYOR”
Ayrıca, teknik takımların nitelikleri ve yeterlilikleri sorgulanmaksızın yapı kontrol sisteminde misyon üstlenebilmeleri bir diğer problemdir. Kontrol hizmetlerini yapanlar, yapılan işin ehemmiyeti gereği bilgi, tecrübe ve uzmanlık sahibi olmak durumundadır. Fakat sistem bu çeşit elemanların misyon yapabilmesine imkan sağlamamaktadır.
Sistemin bu türlü yürüdüğü bir ortamda sağlıklı bir inşa sürecinin oluşması elbette ki mümkün olamamakta, toplumun can ve mal güvenliği tehlikeye atılmaktadır. Kontrol hizmetlerinin hür piyasa şartlarına terk edilmesi topluma büyük bedeller ödetmektedir.
Sonuç ve teklifler:
Mevcut Yapı Kontrol Yasasının öngördüğü, ticari yanı ağır basan yapı kontrol şirketi modeli yerine; uzmanlık ve yapılan işin değerini ve sorumluluğunu bilen yapı denetçilerinin aktifliğine dayalı, meslek odalarının sürece aktif iştirakini sağlayacak yeni bir kontrol süreci modeli hayata geçirilmelidir. Böylesi bir model için tekliflerimiz aşağıda hususlar halinde belirtilmektedir.
1) ÖNCELİKLE EHİL MÜHENDİSLİK: Mühendislik hizmetlerinde bilhassa yapı alanlarında hizmet veren teknik takımların şuurlu ve bilgili olmaları kamu çıkarları açısından son derece büyük bir değer taşımaktadır. Halkın can ve mal güvenliğinin korunması, ulusal kaynakların gerçek kullanılması, bilgi ve şuur seviyesinin artmasıyla gerçek orantılıdır. Yüksek öğretim kurumlarında verilen mühendislik eğitimi düzeyi ne olursa olsun temel eğitim niteliğindedir. Ayrıyeten bir mühendislik kolunun pek çok alt kolları bulunmaktadır. Bir mühendisin yalnızca dört yıllık bir eğitim ile unvanını taşıdığı meslekte ve alt kısımlarının tamamında uzmanlaşması ya da yetkinleşmesi fiilen mümkün değilken taşıdığı unvan nedeniyle tüm alanlarda yetkilendirilmiş olması bir çelişkidir. Bu çelişkiden faydalanan ise mühendisin bilgisinden çok imzasına muhtaçlık duyan çıkar çevreleridir. Hasebiyle 1938 yılından bugüne değiştirilmemiş olan 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Kanunu değiştirilmeli Meslek Odalarının kendi meslektaşlarını yetkinliklerine nazaran belgelendirme ve yetkilendirme hakkı getirilmelidir.
3) Yapı Kontrol Kuruluşları direkt kamu tarafından görevlendirilmiş üniteler olarak çalışmalıdır. Yapı Kontrol Kuruluşları ile müteahhit ve/veya yapı sahibi ortasında rastgele bir mali ve idari ilişki olmamalı Yapı Kontrol fiyatları direkt kamu tarafından ödenmeli ve bu kuruluşlar direkt kamuya karşı sorumlu olmalıdır.
4) Yapı Kontrol Kuruluşları için sorumluluk sigortası zaruriliği getirilmelidir.
5) Hazır beton üreticileri de sisteme entegre edilip, yükümlülükleri ve uygulanacak yaptırımlar tanımlanmalı ve takibi yapılmalıdır.
6) Yapı Kontrol Kuruluşlarının ortaklarının içerisinde Meslek Odası tarafından belgelendirilmiş en az bir tane Uzman İnşaat Mühendisi bulunmalı ve onun sorumluluğunda öteki denetçiler ve denetim elemanları çalışmalıdır.
7) Yapı Kontrol Kuruluşunda misyon yapacak mühendis ve mimarlar sorumluluklarına nazaran meslek kuruluşlarınca belgelendirilmeli, takibi yapılmalıdır.
8) Yapı Kontrol Kuruluşlarında çalışan tüm vazifeliler kamu vazifelisi statüsünde olmalı, fiyatları, iş garantileri ve özlük hakları teminat altına alınmalı, fiyatları TMMOB tarafından belirlenen taban fiyatın altında olmamak kaydıyla misyon, yetki ve sorumluluklarına nazaran kademeli olarak belirlenmelidir.
9) Gerek Etüt ve Proje Kontrol Ünitelerinde gerekse Yapı Kontrol Kuruluşlarında misyon yapan mühendis ve mimarlar için mesleksel sorumluluk sigortası getirilmelidir.
10) Yapı Kontrol Kuruluşlarının oluşmasından, görevlendirilmesinden ve takibinden sorumlu olan tüm konseylerde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ilgili Odaların temsilcileri yer almalıdır.
11) Nitelikli proje hizmetlerinin verilebilmesi için Meslek Odalarının önündeki mahzurlar kaldırılmalı, proje hizmeti veren Mühendis ve Mimarlar için Odaların yetkilendirme ve denetleme hakkı olmalı, proje hizmet şartları ve fiyatları Odalar tarafından belirlenmelidir.
12) Müteahhitlik iş, işleyiş ve alakalarını belirleyen özel bir kanun çıkarılmalı ve sorumlulukları belirlenmelidir. Kamu müteahhitleri üzere yeterlilik kriterleri getirilmeli teknik takım, finans, donanım ve iş bitirme kriterleri koyularak titizlikle uygulanmalıdır.
13) Yapı alanı 1500 m²`yi geçen her imal işinde tam vakitli olarak bir Şantiye Şefi bulundurulması zarurî hale getirilmelidir.
14) Şantiye Şeflerinin patron (müteahhit) ile yapacağı hizmet kontratları ilgili Meslek Odası tarafından belirlenen tip kontratlar çerçevesinde olmalı, Şantiye Şeflerinin alacakları fiyatlar TMMOB`nin belirlemiş olduğu fiyatların altında olmamalıdır.
15) Şantiye Şeflerinin belgelendirilmesi ve bu belgelendirmeye temel eğitimleri ilgili Meslek Odası tarafından yapılmalıdır.
16) Sistemde vazife alan tüm mühendis ve mimarların sicilleri kayıtlı oldukları Meslek Odaları tarafından tutulmalıdır.
17) Tüm yapılar, imal ve kullanım özelliklerini koruyup korumadığının tespiti hedefiyle ve ilgili kamu kurumlarının sorumluluğu altında, imara karşıtlık, yapısal elemanlardaki değişiklik ve hasar-deformasyon oluşup oluşmadığı bakımından periyodik olarak denetlenmelidir.”
